JANRLAR


Musiqi əsərinin növü; müxtəlif xüsusiyyətlər  
(quruluşu, ifaçı tərkibi, xarakteri, ifaçılıq mühiti və s.) əsasında müəyyənləşdirlir.




İNSTRUMENTAL


SÜİTA

hər hansı bir alət üçün süita formasında yazılan əsər.

SONATA
(ital. sonata, lat. sonare – səslənmək)   

1. 16-cı əsrdən 18-ci əsrin ortalarına kimi hər cür instrumental musiqi əsərləri belə adlandırılırdı; əsasən dörd alət üçün (iki skripka, violonçel, orqan və ya klavir üçün) nəzərdə tutulan, quruluşuna görə süitaya bənzər rəngarəng pyeslər silsiləsi, hissələrdən biri fuqa ola bilirdi.
2. 18-ci əsrin ortalarından bir və ya iki alət üçün yazılmış sonata silsiləsi formasında (üç və ya dörd hissədən ibarət, birinci hissəsi sonata formasına əsaslanan) əsər.

PYES

(fr. piece)    tamamlanmış musiqi əsəri.

ETÜD
(fr. etude, hərf. – təmrin)
ifaçılıq texnikasını təkmilləşdirmək üçün nəzərdə tutulan instrumental pyes; ifaçılıq baxımından çətin üsulların dəfələrlə təkrarlanmasına əsaslanır. Görkəmli bəstəkarlar tərəfindən yaradılan E. yüksək bədii əhəmiyyət kəsb edir.

EKSPROMT
bədahətən yaranan musiqi

PRELÜDİYA, MÜQƏDDİMƏ
(lat. prae - əvvəl, ludus - oyun)  1. Giriş - əsərin əvvəlində verilən, onun əhval-ruhiyyəsinə müvafiq kiçik instrumental pyes. 
2. Müxtəlif xarakterli kiçik həcmli instrumental pyesə verilən ad. 

VARİASİYALAR
(lat. variatio – dəyişmə, təbdil)

1. Mövzu və onun bir sıra dəyişilmiş şəkildə təkrarından ibarət musiqi forması; hər bir dəyişilmiş təkrar – variasiya adlanır. 
2. Bu formada yazılmış əsər. 
Variasiya  bir obrazın müxtəlif cəhətlərini xarakterizə edir, bəzən də rəngarəng obrazlar silsiləsini xatırladır. 
Variasiya  həm xalq musiqisində və həm də professional musiqidə geniş tətbiq olunur. 
XVII–XVIII-ci əsrlərdə klassik variasiya növü təşəkkül tapır. Burada ciddi quruluşlu mövzunun faktura baxımından işlənilməsi virtuozluq elementlərini ön plana çəkirdi. Belə V. çox zaman konsert zamanı virtuoz ifaçılar tərəfindən müəyyən bir mövzu əsasında improvizə olunaraq yaradılırdı. 
XIX əsrdə isə Variasiyanın yeni tipi meydana gəldi ki, bu da silsiləni vahid bir ideya – məzmun ətrafında birləşməyə və daha iri həcmli, mürəkkəb quruluşlu Variasiyanın yaradılmasına imkan verdi.

TOKKATA
(ital. toccata, toccare sözündən - toxunmaq)
 ilkin mənada klavişli musiqi alətləri üçün yazılmış hər hansı əsər. Müasir mənada – cəld templi, bərabər uzunluqlu dəqiq metroritmli hərəkətə əsaslanan pyes.

VALS
(fr. valse; alm. Walzer – fırlanmaq)
 alman, çex və avstriya xalq rəqslərindən yaranmış rəqsdir. Xarakter cəhəti ¾ ölçüdə müşayiəti, özünəməxsus bərabər həcmli ritmik quruluşdan – birinci vurğuda bas , ikinci, üçüncü vurğularda akkord – ibarətdir ki, bu da müxtəlif xarakterli melodiyalar üçün plastik fon yaradır. 
Vals müxtəlif sürətlə ağır və ya tez tempdə ifa olunur. Rəngarəng obrazları və hissələri təcəssüm etdirmək imkanlarına malikdir. 
XIX əsrin 30-40-cı illərindən rəqs musiqisi və konsert janrı kimi geniş yayılmış, hətta simfonik musiqiyə daxil olmuşdur.

FUQA
(lat., ital. fuga – qaçış)
 çoxsəsli əsər növü; polifonik çoxsəslilikdə ən inkişaflı imitasiyalı forma; bir mövzunun imitasiyalı (tonika dominanta münasibətində) ifadəsinə və tonal kontrapunkt işlənməsinə əsaslanır. 3, 4, 5 səsli olur. Müxtəlif polifonik üsullardan istifadə edilir. 
Fuqanın növləri: a) sadə F. (bir mövzuya əsaslanır); b) ikili Fuqa (iki mövzu əsasında); c) üçqat Fuqa (üç mövzuya əsaslanır). 
Fuqa həm müstəqil əsər kimi yazılır, həm də prelüdiya ilə birgə verilir, silsilə formanın bir hissəsi də ola bilər.

MAZURKA

(polyak. mazur - mazoviyalı)
polyak xalq rəqsi; ¾ xanə ölçüsünə və çox dəqiq, xüsusi ritmli hərəkətə əsaslanır.

RAPSODİYA
(yunan. rhapsodia)
1. Qədim Yunanıstanda xalq arasında gəzən müğənnilər – rapsodlar tərəfindən ifa olunan epik poemalar. 
2. Xalq mövzuları əsasında parafraz formasında qurulan virtuoz instrumental pyes.

POLONEZ
(fr. polonaise - polyak)
qədim mənşəli polyak rəqsi; bir qədər tezləşdirilmiş addımlama tempində təntənəli yürüş xarakterinə malikdir.

MARŞ
(fr. marche – addımlamaq, irəli hərəkət etmək)

 4/4 ölçülü, xanədə dəqiq ritmə malik pyes (nadir hallarda 2/4 və ya 6/8 ölçüdə olur), kollektiv yürüşü müşayiət etmək üçün nəzərdə tutulur. 
Marş  musiqisindən addımlayan insanların hərəkətini birləşdirmək üçün, onlarda müəyyən əhval – ruhiyyə yaratmaq üçün istifadə olunur. 

 

Yuxarı Geri
responsive website builder by Mobirise 1.7.1